Κωνσταντίνος Ξένος.
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος M.Sc.
1. Ποια πρέπει να είναι η διατροφή μιας γυναίκας με καρκίνο μαστού μετά τη διάγνωσή της;
Η έννοια της ισορροπημένης διατροφής αποκτά ιδιαίτερο νόημα μετά από μια τέτοια διάγνωση. Η ισορροπημένη διατροφή συνδυάζει αρμονικά τη θρέψη με τη τέρψη. Σε μια γυναίκα που καλείται να φανεί δυνατή και να παλέψει με μια κατάσταση από την οποία σίγουρα μπορεί να βγει νικήτρια, μείζονος σημασίας είναι τόσο η οργανική, όσο και η ψυχολογική της ισορροπία. Ως προς το πρώτο σκέλος λοιπόν, η υιοθέτηση των πιο κάτω αρχών είναι το ζητούμενο:
· Υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών σε ημερήσια βάση (κατά προτίμηση βιολογικών),
· προτίμηση του ελαιολάδου ως βασική λιπαρή ουσία,
· κατανάλωση, τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, ψαριών (πλην ξιφία) και οσπρίων,
· καθημερινή μέριμνα για κατανάλωση δημητριακών όσο το δυνατό λιγότερο επεξεργασμένων (ιδανικές επιλογές: αλεύρι Dinkel, βρώμη, αναποφλοίωτο ρύζι, πλιγούρι)
· αραιή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και προϊόντων αυτού (ιδιαίτερα αλλαντικών).
Σημαντικό είναι επίσης να προσέξει ιδιαίτερα τη κατανάλωση αλκοόλ.
Ως προς το δεύτερο σκέλος, αυτό της ψυχολογικής ισορροπίας, πρέπει να γίνει κατανοητό πως μικρές διατροφικές ατασθαλίες, που αν λείπουν δημιουργούν την αίσθηση της στέρησης (ιδιαίτερα στην εποχή μας) είναι ίσως επιβεβλημένες… Μην ξεχνάμε όμως πως οι ατασθαλίες αποτελούν την εξαίρεση, που κάνει πιο «βατή» τη διατροφική καθημερινότητα και όχι το κανόνα… Για παράδειγμα, 2 φορές την εβδομάδα γλυκό (επιλέξτε γλυκά που φτιάχνετε με δικά σας υλικά), στο πλαίσιο των πιο πάνω αρχών και με συνολικά ελεγχόμενες ποσότητες μερίδων είναι κάτι που δεν διαταράσσει τη διατροφική ισορροπία.
2. Υπάρχουν τροφές που πρέπει να αποφεύγει;
Ιδιαίτερη προσοχή και δραστική μείωση-αποφυγή πρέπει γίνει σε τροφές που εμπεριέχουν :
· Trans λιπαρά οξέα (τηγανητές πατάτες fast food, ντόνατς, onion rings, ορισμένα είδη μπισκότων εμπορίου, ορισμένα είδη κρουασάν εμπορίου, ορισμένα είδη έτοιμων κέικ)
· Βαριά τοξικά μέταλλα, όπως ο υδράργυρος, το κάδμιο και ο μόλυβδος που δυστυχώς μπορούμε να τα συναντήσουμε σε όποια τρόφιμο παράγεται και συλλέγεται από περιβάλλον επιβαρυμένο με αυτά τα μέταλλα (πχ ξιφίας λόγω επιβάρυνσης των θαλασσών και επειδή βρίσκεται πολύ ψηλά στη τροφική αλυσίδα, λαχανικών βολβών που καλλιεργήθηκαν σε επιβαρυμένο έδαφος, κλπ)
3. Ποιες τροφές θα πρέπει να τρώει κατά τη περίοδο των χημειοθεραπειών;
Για να προτείνουμε τι πρέπει να τρώει μια γυναίκα με τη συγκεκριμένη διάγνωση που υποβάλλεται σε χημειοθεραπεία, πρέπει να γνωρίζουμε πρώτα από όλα τι παρενέργειες (αν και εφόσον) εμφανίζονται.
Οι πιο συνηθισμένες παρενέργειες που εμφανίζονται με τη χημειοθεραπεία είναι οι αλλαγές στην όρεξη, που συχνά οδηγούν και σε αλλαγές στο βάρος, η αλλοίωση της γεύσης, η διάρροια, η δυσκοιλιότητα, η ναυτία και φυσικά μια γενική αδυναμία και ατονία.
Από εκεί και πέρα πρέπει να συνυπολογιστούν τόσο οι ενεργειακές της ανάγκες (γίνεται με ειδικές μετρήσεις) όσο και το τρέχον επίπεδο θρέψης στο οποίο βρίσκεται (το διαπιστώνουμε επίσης με ειδικές εξετάσεις – μετρήσεις).
Για να δώσουμε τώρα μια γενική οδηγία, θα πούμε πως κατά τη διάρκεια μιας χημειοθεραπείας σημαντική είναι η κάλυψη του οργανισμού με πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας (προτιμήστε ψάρι, κοτόπουλο, αβγά, ημιαποβουτυρωμένα γαλακτοκομικά – δοκιμάστε στρουθοκάμηλο!!).
Πάντως σε γενικές γραμμές η τήρηση μια ισορροπημένης διατροφής, με τις αρχές που θίξαμε αρχικά, είναι και εδώ το ζητούμενο
4. Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν παρενέργειες σχετικά με την κατανάλωση τροφής (π.χ. ανορεξία, αλλαγές στη γεύση) σε μια γυναίκα που βρίσκεται σε θεραπεία για καρκίνο μαστού;
Σε περιπτώσεις ανορεξίας:
· Καταναλώστε μικρά σε όγκο, αλλά συχνά γεύματα (6 ημερησίως)
· Πακετάρετε σνακ (πχ ανάλατους ξηρούς καρπούς) και έχετε τα μαζί σας ανά πάσα στιγμή
· Επιλέξτε τροφές με υψηλή θερμιδική πυκνότητα (μικρός όγκος – πολλές θερμίδες και πρωτεΐνες, πχ milk shakes με γάλα και φρούτο αρεσκείας, ταχίνι με κριτσίνια, κλπ)
· Προτιμήστε τα φαγητά που σας «ερεθίζουν» γευστικά
· Δοκιμάστε νέες συνταγές
· Αποφύγετε τη κατανάλωση νερού κατά τη διάρκεια του φαγητού
· Καταναλώστε πρώτα τα πουλερικά, το κρέας, το αβγό ή το ψάρι και μετά τα λαχανικά
Σε περιπτώσεις ναυτίας:
· Ξαπλώστε μετά από το γεύμα
· Αποφύγετε τα γλυκά
· Αποφύγετε τα τρόφιμα με έντονες μυρωδιές
· Μην τρώτε γρήγορα
· Αποφύγετε τα πολύ λιπαρά φαγητά
· Ξεπλύνετε το στόμα σας με νερό και λεμόνι μετά το γεύμα
5. Ποια είναι η συνιστώμενη ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ για μια γυναίκα με καρκίνο μαστού
Σε μια σχετικά πρόσφατη και έγκριτη επιστημονική έρευνα, που δημοσιεύτηκε το περασμένο Αύγουστο στην Journal of Clinical Oncology, φάνηκε πως ακόμα και η ήπια κατανάλωση αλκοόλ (3 με 4 ποτά εβδομαδιαίως , 1 ποτό = 1 ποτηράκι κρασί = 15 γρ. αλκοόλ) οδηγεί σε αύξηση του ενδεχομένου επανεμφάνισης καρκίνου του μαστού κατά 1,5 φορές, σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες και σε γυναίκες υπέρβαρες ή παχύσαρκες. Αν και επίσημες οδηγίες που να «απαγορεύουν» τη κατανάλωση αλκοόλ από αυτά τα γκρουπ γυναικών, δεν έχουν εκπονηθεί από κανένα επίσημο φορέα, η αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ από παχύσαρκες και από εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο μαστού, αποτελεί πιθανόν το ζητούμενο.
Γυναίκες φυσιολογικού σωματικού βάρους, καθώς και προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με καρκίνο μαστού, μπορούν να καταναλώνουν έως 15 γρ. αλκοόλ (1 ποτό) ημερησίως, εφόσον αυτό δεν τις οδηγεί σε θερμιδική εκτροπή.
Κρατήστε επίσης πως γυναίκες με φυσιολογικά επίπεδα φυλλικού οξέος στο αίμα, φαίνεται να κινδυνεύουν λιγότερο από τις όποιες επιπτώσεις του αλκοόλ στο μαστό, σε σχέση με γυναίκες που παρουσιάζουν έλλειψη σε αυτή τη βιταμίνη…
6. Υπάρχουν συγκεκριμένα συμπληρώματα που θα πρέπει να παίρνει;
Δεν είναι λίγες οι φορές που γυναίκες με καρκίνο μαστού, παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε φυλλικό οξύ, βιταμίνη Α, ψευδάργυρο και σίδηρο. Μάλιστα για το ψευδάργυρο, το φυλλικό οξύ και το σίδηρο, η όποια έλλειψη μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί και με μια απλή εξέταση αίματος. Αν και η φιλοσοφία του κλινικού διαιτολόγου είναι πως, οι όποιες ελλείψεις πρέπει να καλύπτονται από τη διατροφή, επειδή κάτι τέτοιο είναι συχνά δύσκολο να επιτευχθεί, η χρήση αξιόπιστων συμπληρωμάτων διατροφής, με την οδηγία πάντα του ειδικού, προτείνεται. Για παράδειγμα μια σημαντική έλλειψη φυλλικού οξέος είναι αδύνατο να καλυφθεί διατροφικά, όσο σπανάκι και αν φάμε, από τη στιγμή που η βιοδιαθεσιμότητα του φυλλικού από τις τροφές είναι πολύ μικρή.
7. Μια γυναίκα με καρκίνο μαστού μπορεί να τρώει σόγια και προϊόντα της;
Η απάντηση σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Η σχέση σόγιας και καρκίνου του μαστού είναι ίσως η πιο αμφιλεγόμενη, από τις σχέσεις των τροφών και των νοσημάτων… Για κάθε μελέτη που υποδεικνύει πως τα φυτοοιστρογόνα της σόγιας διεγείρουν τη καρκινογένεση, υπάρχει μια άλλη μελέτη που καταλήγει στο αντίθετο… Το πρόβλημα όμως με αυτές τις μελέτες είναι πως αφορούν εργαστηριακά δεδομένα, επιδημιολογικά στοιχεία ή έρευνες σε πειραματόζωα. Και από αυτές τις μελέτες δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα. Μόνο μελέτες παρέμβασεις θα μπορούσαν να μας δώσουν σαφή απάντηση, αλλά κάτι τέτοιο είναι δύσκολο (μάλλον αδύνατον) να γίνει… Σημαντικό επίσης δεδομένο είναι πως η επίδραση των συστατικών της σόγιας είναι διαφορετική σε γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση από ότι μετά, όπως επίσης και σε γυναίκες που καταναλώνουν από μικρή ηλικία σόγια και δεν την υιοθέτησαν με τη μόδα των σούσι… Οι συστάσεις του Αμερικανικού Ινστιτούτου Έρευνας για τον καρκίνο (AICR), αλλά και 3 μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες (με πολύ πρόσφατη αυτή που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στο Cancer Epidemiol Biomarkers Prev) καταλήγουν πως οι γυναίκες με καρκίνο μαστού μπορούν να καταναλώνουν σόγια και προϊόντα της, σε ποσότητα περίπου 2 μερίδων ανά ημέρα (1 ποτήρι γάλα σόγιας είναι μια μερίδα).
Η σύσταση αυτή δεν ισχύει για γυναίκες που κάνουν αντι-οιστρογονική θεραπεία, στις οποίες συστήνεται να μην καταναλώνουν προϊόντα σόγιας ή συμπληρώματα με ισοφλαβόνες.